ဒီေန ့က်ေနာ္တို ့ MITA ကေန VOIP နဲ ့ပါတ္သတ္ပီး အေျခခံေလးအနည္းငယ္ေျပာျပခ်င္ပါတယ္။ Voice Over IP အေျခခံအားျဖင့္ခြဲျပရမယ္ဆိုရင္ Voice Server , Voice Client, Voice Gateway, Voice Protocol, Codec, Network Latency, QoS အစရွိသျဖင့္ အပိုင္းပိုင္းခြဲထုတ္ပီးေျပာရမွာပဲျဖစ္ပါတယ္။ ဟုတ္ကဲ ့ ပထမဆံုးအေနနဲ ့ေျပာခ်င္တာကေတာ့ Voice Over IP Server အေၾကာင္းပါပဲ အလြယ္ေျပာရမယ္ဆုိရင္ IP PBX ေပါ့၊ သူကဘာေတြလုပ္ေပးလဲဆိုေတာ့ Voice ေတြကို route ေပးတယ္ေပါ့ဗ်ာ။ ဒါကိုအရင္မေျပာျပခင္မွာ ပံုမွန္ Telephone System ျဖစ္တဲ ့ PBX အေၾကာင္းကို အရင္ေျပမွျဖစ္မယ္ခင္ဗ်။ ဒါကိုသိမွလည္း VoIP ကိုလြယ္လြယ္ကူကူနားလည္နိုင္မွာပဲျဖစ္ပါတယ္။
PABX ( Private Automatic Branch Exchange ) ဆိုတာဘာလဲဆိုေတာ့ လူၾကီးမင္းတို ့ စက္ရံုေတြ အလုပ္ရံုေတြမွာ Analog တယ္လီဖုန္းလိုင္းေတြကို ရံုးတြင္းဆက္သြယ္ေရးအတြက္ လြယ္ကူေစရန္၊ ကုန္က်စရိတ္သက္သာေစရန္အတြက္ အသံုးျပဳတဲ ့စနစ္တစ္ခုပဲျဖစ္ပါတယ္။
PABX System ကို လူၾကီးမင္းတို ့ရံုးမွာ စတင္အသံုးျပဳမယ္ဆိုရင္ ဘာေတြလိုအပ္မလဲ ဘာေတြကိုေလ့လာထားရမလဲဆိုတာအရင္ဆံုး ေျပာခ်င္ပါတယ္။
၁။ လူၾကီးမင္းတို ့ရံုးအတြင္း အလုပ္ရံုအတြင္းမွာ တစ္ခ်ိန္ထဲမွာပဲ အျပင္ကိုေခၚဆိုတဲ့ ဖုန္းအေရအတြက္ဘယ္ေလာက္ရွိနိုင္မလဲဆိုတာတြက္ခ်က္ရပါမယ္။ System အတြင္းမွာအသံုးျပဳမဲ့ Extension Phone အေရအတြက္ဘယ္ေလာက္ထားမလဲဆိုတာတြက္ခ်က္ရပါမယ္။ ဘာေၾကာင့္ ဒီအေၾကာင္းအရာေတြကို သိထားဖို ့လို တာလည္းဆိုေတာ့ တစ္ခ်ိဳ ့ Device ေတြမွာ Default ပါေသာ CO Line Card နဲ ့ Entension Line Card ေတြဟာ လူၾကီးမင္းတို ့လိုအပ္သေလာက္မပါလ်ွင္ ထပ္စိုက္ရတက္လို ့ပဲျဖစ္ပါတယ္။
၂။ Numbering Plan ကိုလည္းေသျခာ ေရးဆြဲထားရပါမယ္ (ဘယ္ေနရာမွာ ဘယ္အခန္းမွာ ဘာနံပါတ္ေပးမလဲေပါ့)။ Numbering Plan ဆိုတာကေတာ့ ဖုန္းနံပါတ္သက္မွတ္ဖို ့ပါပဲ၊ ၾကိဳတင္စီစဥ္ထားလွ်င္ပိုပီးေတာ့ အဆင္ေျပပါတယ္။
၃။ Hotel ျဖစ္ခဲ့မည္ဆိုပါက Phone Bill ဘယ္လို ေကာက္ခံမယ္ဆိုတာပါတြက္ခ်က္ထားသင့္ပါတယ္။ Phone Bill ေကာက္ခံမယ္ဆိုရင္လည္း ျမိဳ ့တြင္း၊ နယ္ေ၀း၊ နိုင္ငံရပ္ျခား သို ့ေခၚဆိုရာတြင္ မိမိတို ့သက္မွတ္ထားတဲ့ အတိုင္းေကာက္ခံဖို ့ပါ။ Phone Bill ေကာက္ခံမယ္ဆိုလွ်င္ေတာ့ Billing Software တခုနဲ ့ထပ္ခ်ိတ္ရတဲ့အတြက္ PC တစ္လံုးလိုအပ္ပါတယ္။
လက္ရွိ က်ေနာ္တို ့နိုင္ငံအတြင္းမွာ Panasonic နဲ ့NEC , ဒီ Brand နွစ္ခုကေတာ့ နာမည္ၾကီးပါတယ္။
PABX မွာအသံုးမ်ားတဲ ့ Feature တခ်ိဳ ကေတာ့ DISA (Direct Inward System Access) Message ၊ ဥပမာအေနနဲ ့ နားလည္ေအာင္ရွင္းျပရမယ္ဆိုလို ့ရွိရင္ Call Center ေတြမွာေပါ့ သူတို ့ရဲ ့ Company, Organization အေၾကာင္းကိုမိတ္ဆက္တာေတြကို DISA message အေနနဲ ့အသံသြင္းထားပီး ဖုန္း၀င္သြားတာနဲ ့အလို အေလ်ာက္ မိတ္ဆက္ေပးတာပဲျဖစ္ပါတယ္။ ယေန ့ေခတ္ Call Center ေတြမွာေတာ့ DISA ကိုသိပ္မသံုးၾကေတာ့ပါဘူး IVR (Interactive Voice Response) ဆိုတဲ ့ VOIP မွာပါတဲ့ Feature တစ္ခုကိုသံုးၾကပါတယ္။ ေနာက္ထပ္ကေတာ့ Call Transfer လုပ္တာ၊ Call Meeting လုပ္တာ၊ Call Hunting Group ေတြခြဲထားတာ၊ Phone Call ေတြပိတ္တာ ဖြင့္တာ၊ Hotel ေတြမွာဆို wakeup alarm ေပးျခင္း အစရွိတဲ ့ feature ေတြကေတာ့ အသံုးမ်ားပါတယ္။ PBX အေၾကာင္းကေတာ ့ဒီေလာက္သိထားရင္အဆင္ေျပပါပီ။ ဒါကိုကေတာ့ အေျခခံအားျဖင့္ နားလည္နိုင္ေအာင္ ရွင္းျပတာပဲျဖစ္ပါတယ္၊ က်ေနာ္တို ့တကယ္သြားမွာက PBX မဟုတ္ပါဘူး၊ real time audio communication ကို Data Network ေပၚမွာသြားမွာျဖစ္တဲ့ VOIP အေၾကာင္းပါ။ ဒီေတာ့ က်ေနာ္ေျပာခ်င္တာက ဘာေတြအားသာခ်က္ရွိသြားမလဲေပါ့ အေပၚမွာေျပာခဲ့တဲ ့ PBX နဲ ့ပါတ္သတ္တာေတြအကုန္လံုး IP ေပၚေရာက္သြားပီဆိုေတာ့ တခ်ိဳ ့ေနရာေတြမွာ အမ်ားၾကီးအားသာသြားပီေပါ့ဗ်ာ။ က်ေနာ္တို ့router ေတြသံုးမယ္ switch ေတြသံုးမယ္၊ telephone နဲ ့ပါတ္သတ္တဲ ့ ၾကိဳးဆြဲတာေတြဘာေတြမလိုေတာ့ဘူးဆိုေတာ့ ေငြေၾကးအကုန္က်ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကိုသက္သာသြားမွာပဲျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေတာ့ server ဆိုေတာ့ တမ်ိဳးထင္မသြားၾကနဲ ့ဦးေနာ္ ၊ မိမိ network အတြင္းမွာရွိတယ္ အသံုးျပဳမဲ ့client အေပၚမူတည္ပီးေတာ့ load ခံနိုင္တဲ့ မည္သည့္ computer ေပၚမွာမဆို voice server (or) IP PBX server ကို install လုပ္နိုင္ပါတယ္ခင္ဗ်။
VOIP server ေတြကေတာ့အမ်ိဳးမ်ိဳးေပါ့ဗ်ာ license ေတြရွိတာေတြရွိမယ္၊ free open source ေတြလည္းရွိမယ္။Free သံုးရတဲ့ server ေတြကိုလညး္အထင္မေသးနဲ ့ေနာ္ small and medium side အတြက္ ေတာ္ေတ္ာေလးကိုအသံုး၀င္ပါတယ္။
Voice Client အေျခခံေလာက္ေျပာျပရမယ္ဆုိရင္ Voice server ရွိပီဆိုရင္ Voice server ကို အသံုးျပဳမဲ ့client လည္းရွိရပါမယ္ ။ VoIP server မွ service ေတြကို အသံုးျပဳလို ့ရတဲ ့ client ေတြကေတာ့မ်ိဳးစံုရွိတယ္ခင္ဗ် ။ Telephone လည္းျဖစ္နိုင္တယ္, Computer တစ္လံုးလည္းျဖစ္နိုင္တယ္, Android or iOS Device ေတြလညး္ျဖစ္နိုင္တယ္ခင္ဗ်။ Voice server မွအသံုးျပဳတဲ ့ realtime audio communication service သံုးတဲ့ protocol တစ္ခုခု ကို တင္ပီး run နိုင္တဲ ့မည္သည့္ Device မဆို Voice client ျဖစ္နိုင္ပါတယ္။ Telephone ဆိုကာမွ client မွာ hardphone နဲ ့ softphone လို ့လဲခြဲျခားထားေသးတယ္ခင္ဗ်။ Hardphone ဆိုတာေတာ့ ရိုးရိုးတယ္လီဖုန္းနဲ ့မျခားပါဘူး သူမွာ VoIP server နဲ ့ခ်ိတ္ဆက္ပီးသံုးလို ့ရတဲ့အတြက္ ေစ်းနည္းနည္းပိုမ်ားမယ္ေပါ့။ Voip server ကေနခ်ေပးတဲ ့ service ေတြကိုသံုးလို ့ရတယ္ေပါ့ဗ်ာ။ softphone ဆိုတာက်ေတာ့ VoiP server က service ေတြကို အသံုးျပဳလို ့ရေအာင္ application ထုတ္ထားတာပါ။ Windows OS, Linux OS, Android OS, iOS ေတြမွာတင္သံုးရပီး Voice server နဲ ့ခ်ိတ္ဆက္ထားလ်ွင္ server က service ေတြကို အသံုးျပဳလို ့ရမွာပဲျဖစ္ပါတယ္။
ေနာက္တစ္ခုအေနနဲ ့ VoIP Server နဲ ့ပါတ္သတ္ပီး အေရးၾကီးတဲ့ service တစ္ခုကေတာ့ Voice Gateway service ပဲျဖစ္ပါတယ္။ Gateway ကဘာလုပ္လဲဆိုေတာ့ မတူညီတဲ ့ voice service ေတြကို VoIP server နဲ ့ခ်ိတ္ဆက္အသံုးျပဳတဲ့ service ပဲျဖစ္ပါတယ္။ Gateway ကို ၂ မ်ိဳးခြဲတယ္ခင္ဗ် Media Gateway နဲ ့ Provider Gateway ဆိုပီးခြဲျခားထားပါတယ္ခင္ဗ်။ ဥပမာအေနနဲ ့ေျပာျပရမယ္ဆိုရင္ က်ေနာ္တို ့ Network ထဲမွာ VOIP server တစ္ခုရွိတယ္ဆိုၾကပါဆို ့ ဒါဆို Voice service ကိုယူသံုးမဲ ့ Device ေတြက IP ေပၚကပဲသြားမယ္ဗ်ာ IP နဲ ့ပဲ အဆက္အသြယ္လုပ္မယ္ေပါ့ ဒါဆို က်ေနာ္တို ့က server ကေန အျပင္ကိုထြက္မယ္ဆို အျပင္ကိုထြက္ဖို ့ ၾကားခံ Gateway တစ္ခုလိုသြားပီခင္ဗ် အျပင္က ဖုန္းကိုလွမ္းေခၚဖို ့ ဒီေကာင္ကဆက္သြယ္ေပးမွာေလ။ ဒီေနရာမွာ အျပင္ဘက္ကို ထြက္မဲ ့ေနရာက ရိုးရိုး MPT ကဖုန္းလိုင္းၾကီးယူထားတယ္ ဆိုၾကပါဆို ဒီလိုေနရာမ်ိဳးမွာက် Voice Media Gateway ကို အသံုးျပဳရတယ္။ တကယ္လို ့ organization ၾကီးၾကီးေတြမွာက်ေတာ့ ဒီေနရာမွာ Telephone Provider ေတြက Gateway service ကို ၀ယ္သံုးရပါတယ္။ ျပည္တြင္းမွာေတာ့ SIP Trunk လို ့ေခၚၾကပါတယ္ အဲ့အပိုင္းကို ေနာက္မ်ားတြင္ထက္ပီးရွင္းျပေပးပါ့မယ္။ Gatewayကိုသံုးမယ္ဆို Voice Gateway ဘက္ကိုလည္းေလ ့လာရမယ္ မိမိသံုးထားတဲ ့ Voice Server ရဲ ့ Website ေတြကိုလည္းေလ ့လာရမယ္ တခါတေလက်ရင္ တခ်ိဳ ့service ေတြက မကိုက္ညီေလေတာ့ အဆင္မေျပေတြျဖစ္တက္ပါတယ္ခင္ဗ်။
VoIP server မွာ Client ေတြ Gateway ေတြ ကိုခ်ိတ္ဆက္ဖို ့ Voice Protocol ကို အသံုးျပဳၾကပါတယ္ခင္ဗ်။ တခ်ိဳ ့နာမည္ၾကီး brand ေတြမွာက်ေတာ့ ကိုပိုင္ protocol ေတြကိုသံုးၾကတယ္ေလ သူတို ့ရဲ ့ voice server ေတြကို ၀ယ္တယ္၊ သူတို ့မွာေတာ့ ဒီ protocol ေတြရွိတယ္ေပါ့ဗ်ာ၊ သူမ်ားေတြထက္ ဘာေတြညာေတြအားသာတယ္ေပါ့ အဲ့ေတာ့ သံုးခ်င္တဲ့သူက VoIP server တစ္ခု၀ယ္ပီဆိုတာနဲ ့ သူ ့ဖုန္းေတြကို ေစ်းၾကီးေပးပီး ၀ယ္ရေရာ။ Open source ကို သံုးမယ္ဆိုရင္ေတာ့ SIP ကေထာက္ပံ ့ေနေတာ့ ေစ်းသက္သာတာေပါ့ ။ က်ေနာ္ကေတာ့ open source သံုးရတာ ပိုၾကိဳက္ပါတယ္။ ဒါကိုရွင္းျပခ်င္းရဲ ့ ရည္ရြယ္ခ်က္ကလည္း သက္သက္သာသာနဲ ့သံုးနိုင္ေအာင္ပါ။
ေနာက္တစ္ခုေလ ့လာထားရမွာက voice traffic ေတြက network ေပၚေရာက္သြားပီဆိုေတာ့ သူ ့အတြက္ကလည္း သြားေနတဲ ့bandwidth ထဲက ခြဲထုတ္ေပးရပီေလ။ ဒီေနရာမွာ codec ေလးေတြလည္း သတိထားရမယ္ခင္ဗ်။ သံုးေနတဲ့ bandwidth အေပၚမွာလည္း သက္ေရာက္သလို voice client ေတြမွားလည္း support မလုပ္တဲ ့ codec နဲ ့မလုပ္တာေတြလည္းရွိတက္ေတာ့ server ကေန gateway ကိို ခ်ိတ္ဆက္တဲ့ေနရမွာ က်န္မသြားမိေလေအာင္ အသံးုမွားတဲ ့codec ေတြကို အကုန္ထည့္ေပးရမယ္ခင္ဗ်။
Codec ကြာသြားရင္လည္း sound quality ကြာသြားသလို၊ bandwidth ဆိုဒ္လည္း ကြာသြားတက္ပါတယ္ ဒါကိုလည္းထည့္စဥ္းစားေပးရမယ္ခင္ဗ်။ ဒီေနရာမွာ သတိထားစရာေတြရွိလာပါေသးတယ္ခင္ဗ် က်ေနာ္တို ့ရဲ ့ VOIP server , Gateway , Client ဒါေတြဟာ က်ေနာ္တို ့ရဲ ့ network ထဲမွာရွိေနပီဆိုေတာ့ ပံုမွန္က်ေနာ္တို ့ အလုပ္ေတြလုပ္တယ္ Data ေတြပို ့တယ္၊ E-mail ေတြပို ့တယ္ ဒီအေျခေနမွာ သိပ္မသိသာေသးဘူးခင္ဗ် အဲ့မွာ ဖုန္းလည္းေျပာလိုက္ေရာ မရွင္းတာတို ့မသဲကြဲတာတို ့ေတြျဖစ္ကုန္ေရာ ဘာေၾကာင့္လည္းဆိုေတာ့ network ထဲမွာ latency ေတြမ်ားလာလို ့ျဖစ္တာပါ။ ပံုမွန္ telephone လိုင္းမွာ လူ၂ ေယာက္ဖုန္းေျပာမယ္ဆို ရင္ တစ္ဦးေျပာလိုက္တာကို တစ္ဦးၾကားဖို ့ 45ms ေစာင့္ရပါတယ္ခင္ဗ် network ေပၚေရာက္လာပီဆိုရင္ 75ms ကေန 100ms ၾကားထဲေရာက္သြားေရာ အဲ့ဒီမွာ delay ေတြျဖစ္ကုန္ေရာ ဒါကို Network Engineer တစ္ေယာက္က ဘယ္လိုေျဖရွင္းရမလဲဆိုေတာ့ QoS (quality of service) သံုးပီးေျဖရွင္းရပါွတယ္။ QoS မွာလည္း အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိေသးတယ္ခင္ဗ်။ တခ်ိဳ ့Router, Switch ေတြမွာ default ပါတာေလးေတြရွိပါတယ္ qos auto ဆိုရင္ သူ ့ဖာသာအလုပ္လုပ္သြားတက္တာေလးေတြေပါ့ ဒါေပမဲ ့ တကယ္ Network ၾကီးလာတဲ ့အခါမွာ manual လုပ္ေပးမွကို အဆင္ေျပတက္တာေတြရွိပါတယ္ခင္ဗ် ဒါေၾကာင့္ QoS ကိုလည္း ေသျခာေလ့လာထားဖို ့လိုအပ္ပါတယ္ခင္ဗ်။ ေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ Unifi Communication ဆိုတာၾကီးကလည္း ေခတ္စားလာတယ္ကိုး Voice ေတြလည္းပါမယ္၊ video call လုပ္တာေတြလည္းပါလာမယ္၊ email service ေတြ၊ massaging service ေတြလညး္ပါလာမယ္ ဒီလိုေတြျဖစ္လာေတာ့ မ်ားမ်ားေလ ့လာထားပါခင္ဗ် က်ေနာ္တို ့ကေနလည္း အခ်ိန္ရရင္ရသလို တင္ေပးပါ့မယ္ခင္ဗ် ။ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။
John Smith
(Myanmar IT Academy)